Omgevingswet: anders omgaan met kosten biedt ruimte

De Omgevingswet wil meer flexibiliteit bieden voor het regelen van de kosten van publieke voorzieningen bij gebiedsontwikkeling. Denk aan investeringen in wegen, fietspaden, groenvoorzieningen en riolering.

De nieuwe regels voor de grondexploitatie moeten passen bij verschillende vormen van ontwikkeling. Denk aan groei- en krimpsituaties, nieuwbouw, herstructurering en organische gebiedsontwikkeling. Is de Omgevingswet daarin geslaagd? Met organische gebiedsontwikkeling is er vooraf minder zekerheid over het verwachte eindbeeld.

In het omgevingsplan worden alleen op hoofdlijnen functies toebedeeld aan een gebied.

Het regelen van de kosten van investeringen in wegen en groen schuift door naar de aanvraag om een omgevingsvergunning voor een bouwactiviteit. Deze werkwijze biedt weliswaar meer flexibiliteit, maar bij initiatiefnemers blijft er onzekerheid hoe de kosten van publieke voorzieningen worden verdeeld. Ook is niet duidelijk of de omgevingsvergunning wordt verleend bij een tekort op de grondexploitatie.

Akkoord met verdeling van de kosten?

In een privaatrechtelijke overeenkomst regelen van publieke voorzieningen is en blijft overigens een eerste optie. Dit vereist wel dat alle grondeigenaren en belanghebbenden akkoord gaan met de verdeling van publieke kosten. Bij organische gebiedsontwikkeling zijn ook investeringen nodig in infrastructuur, bodemsanering en grondwerken. De vraag is of die achteraf in voldoende mate kunnen worden verhaald op alle private partijen. Kan en wil de gemeente deze investeringen dan voor zijn rekening nemen?

‘Traditioneel’ en ‘duurzaam’ vullen elkaar aan

In de discussie over flexibiliteit bij grondexploitatie ‘botsen’ twee werelden met elkaar. Die van de ‘traditionele grondexploitatie’ en ‘duurzame gebiedsexploitatie’. De twee perspectieven sluiten elkaar niet perse uit, ze kunnen elkaar aanvullen. In de traditionele grondexploitatie wordt een deel van de winst op de ontwikkeling van vastgoed gebruikt voor de financiering van publieke voorzieningen. Bij duurzame gebiedsexploitatie is bekostiging van publieke voorzieningen uit de (netto opbrengsten) van vastgoedontwikkeling één van de mogelijkheden.

Publieke voorzieningen kunnen ook anders worden bekostigd. Door meerdere partijen en belangen met elkaar te verbinden, ontstaan slimme combinaties van financiering. Bijvoorbeeld door private partijen meer verantwoordelijk te maken voor een deel van de publieke voorzieningen. Niet alleen wat betreft realisatie, maar ook voor het beheer en onderhoud. Woningbouwcorporaties vinden dat hun verantwoordelijkheid verder gaat dan alleen het stapelen van stenen. Zij zien ook het belang om te investeren in leefbaarheid en duurzaamheid van de woonomgeving. De moeilijkheid zit meer in het onderling verrekenen van kosten en baten en waarborgen bieden voor duurzaamheid.

Duurzaamheid aanjager gebiedsontwikkeling

Door de samenwerking te zoeken met een breder speelveld van partijen ontstaan er creatieve mogelijkheden om diverse geldstromen met elkaar te verbinden. Duurzaamheid kan daarbij fungeren als aanjager van gebiedsontwikkeling. Zo kunnen waterschappen meefinancieren aan maatregelen om het rioolsysteem te optimaliseren en water op straat te voorkomen. Daarmee besparen ze op vervangingsinvesteringen en/of operationele kosten (minder storingen). Hierbij is timing uiteraard essentieel. Ook zijn er andere financiële arrangementen denkbaar, zoals fondsvorming.

Gemeenten hebben beperkte mogelijkheden voor het doen van investeringen wanneer er geen of zeer beperkte opbrengsten zijn uit de grondexploitatie. Gemeenten kunnen sparen voor toekomstige duurzame investeringen, maar moeten dan wel meer mogelijkheden krijgen om zelf lokaal belasting te heffen. De opbrengsten kunnen vervolgens in een fonds worden gestopt.

Andere mindset

Creatief omgaan met het kostenverhaal kan niet alleen worden gevat in regels en voorschriften, maar vraagt om een brede blik en andere mindset. Financiering van gebiedsontwikkeling is eveneens onderdeel van de trend naar integraal werken binnen gemeenten.

Wilt u uw team (tijdelijk) versterken met een professional die kennis en expertise heeft op het gebied van de Omgevingswet? Bel of mail vandaag nog voor een kennismakingsgesprek met Guido Termont, Directeur Ruimte & Infra, guidotermont@jsconsultancy.nl of 06 – 33 32 19 61.